6 januari 2019 | Frank den Butter | Economiegids

Het Hanzespel

In tijden van Trump en Brexit zullen we creatiever in de handel moeten worden. Frank den Butter, hoogleraar Algemene Economie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, maakt er een serieus Hanzespel van. Lees hierna zijn column.

Handel is goed voor de welvaart omdat met handel specifieke bekwaamheden en kennis, en beschikbare hulpbronnen optimaal worden benut. Vanuit dat perspectief ontwikkelen we een Hanzespel dat bedoeld is om vanuit de moderne handelstheorie inzicht te bieden in de voordelen van handel en samenwerking. Geen overbodige luxe in deze tijden van Trump en Brexit.

Het Hanzespel is opgezet in samenwerking met IJsfontein, een Amsterdams bedrijf dat serious games ontwikkelt. Vooralsnog is er een prototype van een bordversie van het spel beschikbaar en we noemen het ’t Hanzebordspel. Uiteindelijk wordt het een computerspel dat wereldwijd kan worden gespeeld. Maar dat moet nog verder worden uitgewerkt.

Tijdens het Hanzespel proberen spelers ieder voor zich om een zo hoog mogelijke welvaart te bereiken. Daarbij kan echter door het aangaan van handelsrelaties geprofiteerd worden van de welvaart van anderen. In die zin is het voor de spelers van belang dat ook de gemeenschappelijke welvaart zo hoog mogelijk is. In iedere speelronde kunnen de spelers investeren in eigen verdienvermogen en welvaart, maar ook in handelsrelaties met andere spelers. Zo zijn er twee extreme strategieën mogelijk: of  je investeert alleen maar in je eigen welvaart (autarchie), ofwel je klaploopt via allerlei handelscontracten op de welvaart van de anderen. Het spel is zodanig gecalibreerd, d.w.z. de onderlinge verhoudingen tussen investeringsbedragen en opbrengsten en de kanskaarten zijn zodanig vastgesteld dat in de meeste gevallen zo’n extreme strategie geen winst oplevert. En in ieder geval geen hoge gemeenschappelijke welvaart.

Het spel is in die zin uniek dat het de noodzaak van samenwerking aangeeft, waarbij het eigen belang toch niet uit het oog mag worden verloren. In die zin sluit het aan op het gedachtegoed van het Hanzeverbond, en op hetgeen degenen willen die dit gedachtegoed in een modern jasje nieuw leven willen inblazen. De spelers in het spel kunnen dan ook benoemd worden als verschillende handelssteden. Maar evenzeer verbeeldt het spel samenwerking tussen concurrerende bedrijven, of zelfs tussen verschillende afdelingen binnen het zelfde bedrijf, waar iedere afdeling eigen doelstellingen nastreeft. Of natuurlijk de samenwerking tussen verschillende lidstaten van de EU.

De manier waarop we met zijn allen de economie inrichten en de productie organiseren is essentieel voor de welvaart. Volgens de moderne handelstheorie vormt de handel een belangrijk onderdeel van de internationale organisatie van de productie. In grote lijnen zijn er drie verschillende manieren waarop die organisatie van de productie en inrichting van de economie in de huidige tijd plaatsvindt.

In de eerste plaats is er het Angelsaksische model. Hier vervult concurrentie en bevorderen van marktwerking een voorname rol. Zo langzamerhand lijkt deze economische ordening te ver doorgeschoten waarbij er onevenredig veel aandacht is voor gewin op korte termijn en aandeelhouderswaarde. Groeiende ongelijkheid belemmert eerder de welvaart dan dat deze de welvaart bevordert. China volgt een andere weg. Hier is de economie, zeker bij het huidige regime van Xi Jinping, sterk dirigistisch en centraal georganiseerd, terwijl er in de handel een belangrijke rol is weggelegd voor onderlinge netwerken van vertrouwen, de Guanxi. Een middenweg is het zogenaamde Rijnlandse model waar een goede balans wordt nagestreefd tussen concurrentie en coöperatie, tussen voor jezelf zorgen en voor elkaar zorgen. Dit Rijnlandse model is geworteld in het gedachtegoed van de Hanze. Het Hanzespel biedt een speelse manier om te ervaren hoe het bewandelen van deze economische middenweg de welvaart bevordert. Anders gezegd, het spel leert dat om succesvol te zijn je ook het belang van anderen en de maatschappij in ogenschouw moet nemen.

AUTEUR FRANK DEN BUTTER | ©EVOLUTIEGIDS | 190106
Economiegids Frank den Butter is hoogleraar Algemene Economie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Transactie-econoom die onderzoekt hoe Nederland zijn positie als handelsland in de toekomst het beste kan benutten.