29 april 2021 | Mary Span | Evolutiegids

Het piept en kraakt in sociaal NL

Sinds de jaren tachtig was marktwerking en bedrijfsmatig werken in zwang als de oplossing voor vrijwel alle maatschappelijke problemen. Sinds een tijdje zien we dat marktwerking funest is voor de geestelijke gezondheid, de kwaliteit in de zorg en de veiligheid in Nederland. Relaties verbrokkelen en eenzaamheid neemt toe. Wat nu?

Ben je ook zo verbaasd over de trage overheid, de onorganisatie, de tweespalt, het geweld en de quick-fix zorg in Nederland? Nederland lijkt helemaal geen waanzinnig gaaf land te zijn, zoals politicus Mark Rutte beweert. De Franse econoom Thomas Piketty heeft overtuigend aangetoond dat we te maken hebben met sterk toegenomen inkomens- en vermogensongelijkheden. Tegelijkertijd zien we het onvermogen van de overheid en zorginstellingen om de zorg goed op orde te houden of om de vaccinatiestrategie op een goede en efficiënte manier uit te rollen. Niet alleen de arts-patiëntrelatie is in de zorg op de tocht komen te staan, het onvermogen leidt tot draaideurpatiënten en tot een exodus van professionals, psychologen en psychiaters uit de jeugd- en ggz-instellingen. Bovendien schurkt de economische groei in toenemende mate tegen de grenzen van wat onze planeet aankan.

Is het land ziek geworden door
het neoliberalistische gedachtegoed?

De afgelopen jaren hebben we met een overheid te maken gehad die tegen de burgers zei: organiseer het maar zelf of word maar ondernemer. Fundamentele waarden en normen werden aangetast. We koersten af op hokjesdenken, kortdurende zorg en quick-fixbenaderingen en schreven snelle recepten uit om de symptomen zo snel mogelijk te kunnen bestrijden. De burger voelde zich daardoor niet gezien en niet gehoord. Geen wonder dat we ons terugtrokken in onze vesting. Geen wonder dat we ziek en eenzaam werden!

Het piept en kraakt in Nederland.

Mensen zijn sociale wezens. We hebben elkaar praktisch en emotioneel nodig. Om steun te bieden als het even wat minder gaat, om gevoelens te delen, om inhoudelijke gesprekken te voeren. Het gevaar bestaat dat een negatieve spiraal ontstaat doordat we minder goed voor onszelf gaan zorgen met alle negatieve gevolgen van dien.

Als we willen dat de overheid sociaal en betrouwbaar is, moeten we ons afvragen of we zelf wel sociaal en betrouwbaar zijn en of we zelf niet beladen zijn met schuld. Vertrouwen is de spil waar alles om draait. Maar ik pleit ook voor preventie, voor investeren in sociale verbinding en zorg, voor nabuurschap, voor samenwerking in plaats van concurrentie. Met meer nadruk op dienstbaar leiderschap vanuit de overheid, positiviteit, meer veiligheid, het goede doen, zelfevolutie en collectieve evolutie.

Maar hoe doen we dit?

Ten eerste door te snappen hoe wijzelf en de wereld in elkaar steken, ten tweede door het goede te doen en in de derde plaats door de oorzaken van de problemen aan te pakken in plaats van ertegenaan te schoppen of de symptomen te bestrijden. Ik ben ervan overtuigd, dat we alleen tot maatschappelijke resultaten kunnen komen als we de belangen van mensen werkelijk begrijpen en we ze helpen deze ook werkelijk te realiseren. Want veel burgers willen zich best inzetten voor hun leefomgeving, maar niet zonder ondersteuning. Dat betekent dat we de burgers moeten faciliteren om het juiste in vrijwilligheid te kunnen doen. Het betekent ook dat de overheid samen met burgers actief gaat zoeken naar manieren om de afstand tussen individuele en collectieve belangen te overbruggen. Bijvoorbeeld door beter aan te sluiten bij de wensen en ervaringen die er leven bij mensen.

Maak dus sociaal verschil!

Bestaanszekerheid, sociale verbinding en zorgzekerheid zijn de beste preventies voor psychische klachten. We hebben als mens een warme, beschermde, veilige en geborgen omgeving nodig met toegang tot goede zorg en onderwijs.

Maar ik zie niet hoe je de neoliberale wereld zomaar teniet kunt doen als we niet onze groei- en weggooimentaliteit overboord zetten en onze commerciële roofbouweconomie omzetten in een evolutionaire economie, waarin iedereen meetelt, waarin er geen roofbouw van grondstoffen meer plaatsvindt en waarin we behoeften omzetten in productie in plaats van omgekeerd. Burgers spiegelen zich aan de bestuurders. En als die bestuurders niet eerlijk en oprecht zijn, geen contact maken, dan is het einde snel in zicht. 

We hebben een nieuwe samenleving
nodig waarin iedereen meetelt
en kan meedoen, ook de cannots.

Dat zeggen prof.dr. Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, en topfunctionaris Feike Sijbesma. Volgens hen is een vernieuwd sociaal contract tussen burger en staat met een stevig burgerperspectief nodig, niet als zelfstandig naamwoord maar als een werkwoord. Het advies is burgers meer vertrouwen te geven door hen mee te nemen in de grote uitdagingen van deze tijd. Als voorbeeld noemen zij de Nederland 2025-beweging. Daarbinnen zet een brede groep mensen uit diverse maatschappelijke sectoren zich in voor een betere toekomst van Nederland waarin het welzijn en de gezondheid van burgers wordt bevorderd. Want tachtig procent van de Nederlanders wil een vitalere en duurzamere samenleving. Daarom is het van groot belang dat we steeds met elkaar in gesprek blijven over de inrichting van onze samenleving, over de gedeelde waarden, gelijke kansen, de waardering voor diverse talenten en over solidariteit. Over wat ons bindt en over hoe we constructief en vreedzaam omgaan met punten waarover we van mening verschillen. We dienen ons ook open te stellen voor nieuwe perspectieven. Die komen we niet altijd spontaan tegen in onze eigen kring of eigen bubbel. Dat moeten we organiseren en bewust opzoeken.

Het verschil maken in het sociale domein is een kwestie van verbinden en goed doen en niet een kwestie van polariseren en angst verspreiden. Een sociale samenleving vraagt om experimenteren en leren. Plus (onze) tijd en (onze) aandacht! Laten we gewoon ons best doen. Verbetering beoefenen, zonder verwachting.

AUTEUR MARY SPAN | ©EVOLUTIEGIDS | 210429
Trendjournalist/publicist en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie
in leven en werk, bouwend aan een wereld van nieuwe mogelijkheden.