Het antroposofische initiatief
SEKEM van Ibrahim Abouleish

Prof.Dr. Ibrahim Abouleish (1937 – 2017) was het voorbeeld van een 21e eeuwse leider die commercieel succes met sociale en culturele ontwikkeling combineerde. Op 15 juni 2017 overleed op tachtigjarige leeftijd de awardwinning oprichter van SEKEM in Egypte. Met dit antroposofische initiatief in Egypte heeft hij wereldwijd roem verworven voor zijn vooruitstrevende initiatieven op het gebied van de biologisch-dynamische landbouw, ecologie, cultuur, gezondheid en educatie. Wat maakte hem tot een onderscheidende leider van de 21e eeuw? Een interview met vriend en supporter Dick Blokker van de vereniging Vriendenkring SEKEM.

“Met SEKEM gaf Ibrahim Abouleish een succesvol antwoord op de huidige problemen van Egypte”, zegt Dick Blokker, secretaris en mede-oprichter van de Vriendenkring SEKEM Nederland. “Ik kwam in contact met SEKEM toen ik een reis naar het oude Egypte organiseerde. Een aantal reizigers wilde ook het nieuwe Egypte zien, vooral SEKEM. We hebben het wonder in de woestijn bezocht en de mensen waren zeer onder de indruk. Zozeer zelfs dat ze besloten om een vriendenkring op te richten om SEKEM onder de aandacht te brengen van de overheid, de maatschappelijke instellingen, de ondernemers en de landbouwers in Nederland om ideële en financiële steun te kunnen bieden.

Levenshouding
Dick Blokker is net als dr. Ibrahim Abouleish verbonden met antroposofie. Antroposofie reikt methoden aan om de spirituele kant van het bestaan te leren ervaren en te onderzoeken. Ze nodigt je uit vanuit lichaam, ziel en geest met beide benen op de grond vorm te geven aan het leven, het werk en de wereld. Dick Blokker: “Ik zag SEKEM als dé vrucht van antroposofie. De organisatie staat geheel in dienst van de aarde en de mensheid en is een plek waar biologisch-dynamische landbouw nauw samen gaat met kunst, wetenschap, ecologie, educatie en spiritualiteit.”

Islam
Naast de antroposofie was de islam voor dr. Abouleish een belangrijke inspiratiebron. Met behulp van de antroposofie ontdekte hij daarin een driedeling naar de kwaliteiten van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest uit het christendom. Talloze passages uit de Koran, die de schoonheid van de natuur en de samenhang in de schepping – het natuurlijke evenwicht – bezingen, gaven hem de zekerheid dat de biologisch-dynamische landbouwmethode de enige methode was die recht deed aan de geest van de islam. Het islamitische gebod om een deel van je vermogen aan goede doelen te besteden, inspireerde Abouleish tot het opzetten van een fonds. Hiermee financierde hij met een deel van de winst uit de bedrijven sociale en culturele projecten. In SEKEM wordt bijvoorbeeld al vele jaren rond Pasen een islamweek voor Europeanen georganiseerd.

Grote nood
“Je zou bijna zeggen dat Ibrahim Abouleish was voorbestemd om deze gemeenschap op te zetten. Hij was nog geen 19 jaar toen hij uit Egypte wegging om zich in Oostenrijk te bekwamen in medicijnen, farmacologie en de westerse cultuur. Hij bouwde een praktijk op en kwam in contact met een antroposofe die belangstelling had voor Egypte. Samen met haar heeft hij toen Egypte bezocht. Hij schrok van de grote nood in zijn geboorteland. Hij realiseerde zich toen dat hij zijn land moest helpen. Samen met zijn vrouw en kinderen besloot hij voorgoed terug te keren en om 60 km ten noordoosten van Caïro een stuk woestijn te kopen voor het stichten van een landbouwgemeenschap.”

Abouleish heeft in de beginjaren van SEKEM veel argwaan ondervonden vanuit de Egyptische overheid en de bevolking. Door een ongelooflijke doorzettingskracht, grote visie en warme passie voor de mensen en het land is het Abouleish gelukt om die weerstand te doorbreken. De echte doorbraak kwam toen Ibrahim wetenschappelijk kon aantonen dat katoen verbouwd kon worden zonder gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen. De Egyptische regering legde vervolgens in de wet vast, dat er niet meer op grote schaal met bestrijdingsmiddelen mocht worden gesproeid. Dat was pas winst!
Ook verzet vanuit religieuze hoek wist hij te doorbreken. Ibrahim besloot alle imams uit de omliggende dorpen uit te nodigen voor een bezoek aan SEKEM. Door wat ze zagen veranderde hun aanvankelijk vijandige houding in goedkeuring en hier en daar in een voorzichtige samenwerking. Dat is een ongelooflijke prestatie”, aldus Blokker.

Samen doen
De visie en de methoden van Ibrahim Abouleish zijn niet alleen gebaseerd op de antroposofie, maar ook op het goed structureren en plannen van het idee, het uitvoeren van het ecologische gedachtegoed, het kweken van de juiste producten, een goed netwerk en het samen doen. Blokker: “Hij was een farao in hart en nieren. Hij zorgde altijd dat hij overzicht had.”
“Als je hem ontmoette, keek hij je recht in de ogen. Je voelde zijn warmte en belangstelling. Hij vergat bijvoorbeeld nooit je naam. Maar hij kon ook onverbiddelijk zijn”, zegt Dick Blokker. “Als hij zag dat iemand er met de pet naar gooide en egotripte, dan zei hij ‘Sorry, maar je bent hier niet op je plaats’. Die afstand kon hij nemen. Hij kon goed waarnemen, was een goede luisteraar en was in staat mensen vanuit zijn hart te ontmoeten. Dáárdoor kon de ander zich ontwikkelen en uitspreken. Dat gaf enorm veel positieve energie, wat zich weer vertaalde in welzijn en commercieel succes.”

Op mijn vraag of dat de meest krachtige leiderschapsfactor in hem was, zegt Dick: “Hij was vooral helder in zijn denken. Hij nam de tijd om te reflecteren. Dan heb je afstand en kun je de dingen objectief bezien. Je zag en voelde dat Ibrahim een wijs man was. Dat uitte zich in zijn daden en zijn werk. Hij deed de juiste dingen op het juiste moment. Dat is pas tegenwoordigheid van geest!”

Waardering
Binnen de antroposofische wereld werd heel verschillend op SEKEM gereageerd. De een wist er geen raad mee, de ander wilde het initiatief in een bepaald vakje stoppen en weer een ander werd geraakt door wat er in SEKEM gebeurde. “Ik zag meteen dat de antroposofische methoden in Sekem positief uitwerkten. Mensen uit de wetenschappelijke en bedrijfswereld keken met stomme verbazing naar wat er in SEKEM gebeurde. Ze hadden heel veel waardering voor wat Abouleish in SEKEM had neergezet, maar begrijpen deden ze het niet echt. De Egyptische arbeiders hadden diepe verering voor hem. En de Egyptische bovenlaag moest aan de methoden van SEKEM wennen en was sceptisch.
Egypte heeft helaas weinig oog voor het milieu. Er is een grote geestelijke nood in het land. Daarom bouwde hij aan de eerste duurzame universiteit in de wereld. Op die manier kon hij jonge mensen opleiden voor het opbouwen van een nieuw Egypte.”

Huis van de Vrede
Wat kunnen wij van hem leren? Blokker: “Hoe je (samen) vruchtbaar in het leven kunt staan. We moeten niet uit het oog verliezen, dat Egypte een geheel andere cultuur heeft dan Europa”, benadrukt Dick Blokker. Egyptenaren leven en werken vanuit hun gemoed en zijn slechte planners. Europeanen daarentegen leven vanuit hun verstand en zijn uitstekende planners. Ibrahim Abouleish wilde de krachten van beide en andere culturen benutten om in het Huis van de Vrede (Dar As Salaam) initiatieven voor een betere wereld te nemen. Dat moest een ontmoetingsplaats worden waar alle culturen in vrede bij elkaar kunnen komen en waar de nieuwe universele mens geboren kan worden.”

“Wij zijn dankbaar voor alles wat hij voor Egypte heeft betekend en heeft gedaan. Ibrahim Abouleish zei vaak tegen me:’Ik heb het zó nodig dat jullie me steunen!’ Dat doen we dus vanuit de vriendenkringen in Europa. In de afgelopen tien jaar hebben we verschillende projecten in Egypte ondersteund en hebben wij bekendheid gegeven aan het werk van SEKEM. We geven nog steeds voorlichting en organiseren ontmoetingen. Zo zijn er contacten gelegd met ondernemingen en organisaties als MVO Nederland. Er is ook een boek gepubliceerd. Als je meer wilt weten”, besluit Dick Blokker, ‘ga dan met mij mee op reis naar SEKEM. Je bent van harte welkom!