KIEMT | Guido Bakema | innovatienetwerk

Guido Bakema, bestuursvoorzitter van KIEMT:

‘We bereiden ons voor op een andere energie- en milieumarkt’

Het grootste innovatienetwerk in Europa voor energie- en milieutechnologie is Stichting Kiemt. Wat Groningen voor gas is, is Oost-Nederland voor energie en milieu, met DNV-GL, de netwerkbedrijven Tennet en Alliander en de trollybus in Arnhem als historische dragers. Van voorzitter Guido Bakema mag het mkb-innovatienetwerk voor energie en milieu best wat minder vrijblijvend zijn. ‘Onze participanten zijn innovatief gezien goed bezig, maar er is nog veel te doen. Samen gaan we innovatief duurzaam.’

Maatschappelijk verantwoord ondernemen werd in het verleden soms gezien als een lovenswaardige, maar ook vrijblijvende activiteit. Tegenwoordig is het meer en meer een strategisch onderwerp waarbij het bestuur van een bedrijf zich niet volgend kan opstellen, maar proactief moet nagaan voor welke maatschappelijke thema’s zij verantwoordelijkheid wil nemen. En door de klimaatcrisis horen we dat er een heleboel tegelijk moet veranderen. Geohydroloog Guido Bakema is directeur van adviesbureau IF Technology. “Fossiele brandstoffen raken uitgeput. Het klimaat verandert. Blijven we CO₂uitstoten of zoeken we naar alternatieven? Vanuit die gedachte is IF Technology ontstaan. Maar Bakema doet meer. Sinds kort is Guido Bakema voorzitter van Stichting Kiemt, een innovatienetwerk met 280 participanten in energie- en milieutechnologie. Kiemt verbindt, deelt kennis en faciliteert kennisdeling. Met het creëren van nieuwe business als doel. Die groei is van belang voor de transitie van fossiel naar circulair. Deze transitie zit ‘m in heel praktische zaken. En Kiemt, het grootste Europese innovatienetwerk op het gebied van energie- en milieutechnologie, helpt de participanten daarbij praktisch op weg.’

Diversiteit binden
Terwijl de overheid vooral bezig is de crisis van een vorig tijdperk te bedwingen, zijn aan de onderkant van de samenleving talloze mensen bezig met energie en milieu. “In de energie- en milieusector moeten de komende jaren de grootste transities plaatsvinden, dus het is fantastisch dat daar zoveel kleine initiatieven zijn, maar we hebben wel schaal nodig. Vandaar dat we binnen Kiemt niet alleen samenwerken met grote bedrijven zoals Alliander, AKZO Nobel en DNV-GL maar ook met slimme en innoverende mkb-ers alsmede onderwijs- en kennisinstellingen. Onze groep is dus heel divers. Momenteel onderzoeken wij hoe we die diversiteit op een goede manier kunnen binden en kunnen activeren. De essentie is dat we circulair economisch moeten worden. Maar we hebben best veel bereikt in de afgelopen jaren! We mogen best trots zijn op wat we samen in de afgelopen jaren hebben bereikt.”

Progressie
Hoe staat het met de duurzaamheidssector? Of moet ik het hier anders noemen? Guido Bakema: “Ja, duurzaamheid is een beetje een containerbegrip. De duurzame energie- en milieutechnologiesector van Kiemt wordt dé banenmotor voor de toekomst “, zegt Bakema overtuigd. “We willen onze sector daarom graag verbinden met het onderwijs. Kiemt brengt ondernemers bovendien in contact met partners op regionaal, nationaal en internationaal niveau. Van energiebedrijven in Arnhem, innovatieve maakbedrijven in de Achterhoek en Twente tot bedrijven in Nordrhein Westfalen in Duitsland en het Europese innovatieprogramma KIC InnoEnergy. We willen bedrijven beter laten functioneren. Wij helpen bedrijven bij het vinden van financiering, subsidies of investeerders. Kiemt steunt daarnaast diverse locaties waar vernieuwende ontwikkelingen een extra kans van slagen hebben. Dat kan variëren van een bedrijventerrein waar zowel internationaal opererende (energie)bedrijven zijn gevestigd als frisdenkende startups tot een innovatielab waar tevens kennisinstellingen deel van uitmaken. Maar om terug te komen op je vraag hoe het landschap van de energie- en milieutechnologie er nu uitziet kan ik alleen zeggen dat het een erg versnipperde branche is.” Is dat de reden dat je zo weinig over die sector hoort? “Deels, maar ondanks dat vindt er wel heel veel progressie plaats! Alleen niet altijd zichtbaar. We zijn al een tijdje bezig met energie en milieu in Nederland, maar heel veel mensen denken dat we nú pas beginnen. Dat is niet zo. Die evolutie is allang bezig, maar momenteel moeten we ons nóg hogere energie- en milieudoelen stellen. Dus breekt er nu een andere fase aan. De pionierfase transformeert naar een hoger niveau. Zo zou ik het willen stellen.”

Veranderingen in de markt
Er wordt gezegd dat Nederland te weinig investeert in duurzame energie. Nederland dreigt daardoor zijn nationale doel in 2020 niet te halen. “De vraag is dan: is Parijs ons doel of vormen andere zaken de drijvende kracht achter de duurzaamheidsagenda van Nederland? Een paar jaar geleden was de gasvoorziening in Nederland onze basis. Door de aardbevingen in Groningen is de gasvoorziening echter kwetsbaar geworden. De discussie is nu: gaan we de rest van dat gas nog oppompen of niet? Ik zeg: moeten we niet naar andere oplossingen gaan kijken? Neem de stad Amsterdam. Die wil in 2050 een aardgasloze stad zijn. Dat zijn dus veranderingen in de markt die niet per se wordt bepaald door Parijs. Het grootste deel van de energie- en milieutransitie begint immers van onderaf. Zaken die van bovenaf opgelegd worden druppelen te langzaam door naar beneden.” Maar Kiemt kan toch een daadkrachtige rol spelen in die transitie van onderop en van de markt? “Onze participanten zitten in een bepaalde fase van ontwikkeling. Die fasen kunnen onderling erg verschillen. Bovendien kunnen de bedrijfsdoelen heel divers zijn. Je kunt als Kiemt niet alles op een grote hoop gooien en een visie bepalen die voor iedereen geldt. Dat is lastig en niet te doen. Het komt dan aan op onze intrinsieke motivatiekracht richting participanten, overheid, kennisinstellingen en onderwijs. De participanten bepalen de richting, niet Kiemt.”

Project Circles
We hebben een energieintensieve industrie en een grondstoffenintensief consumptiepatroon dat nog vaak lineair is in plaats van circulair. Zie je al veranderingen plaatsvinden bij bedrijven naar circulair? “Alle participanten bereiden zich voor op een andere marktsituatie. Voor een scheepswerf in Noord-Duitsland bedacht Bredenoord Aggregaten een oplossing om minder stikstofdioxiden (NOx) uit te stoten. De nieuwe oplossing die ze bedacht hebben zorgt nu voor 95% minder uitstoot van NOx en een enorme besparing in brandstofkosten. Feit is dat de circulaire economie een belangrijk thema is bij onze participanten. Wij zorgen ervoor dat de bedrijven met elkaar op een bepaalde thema gaan samenwerken. Twaalf participanten ontwikkelden nu binnen ons project Circles een praktijkgerichte ontmoetingsplek voor (mkb-)bedrijven en maatschappelijke organisaties. Doel is hen bewust te maken van de noodzaak en voordelen van circulair ondernemen, circulaire kansen door te ontwikkelen en hiervoor samenwerkingspartners bij elkaar te brengen. Wij ontwikkelen op die manier een nieuwe, op de toekomst gerichte markt. Het is bijzonder prettig dat we daarbij ook een goede ondersteuning vanuit de overheid krijgen. Maar we willen geen uitvoeringsorgaan van de overheid zijn! De overheid zou een meer faciliterende en ondersteunende rol moeten spelen, waarbij ze kaders en spelregels stellen en daarnaast financiële prikkels blijven geven. De markt regelt de rest wel.”

“Mijn persoonlijke visie is dat we binnen Kiemt meer met elkaar in gesprek zouden moeten gaan, ook met burgercoöperaties. Bijvoorbeeld over de rol van de overheid, over onze eigen rol en die van de markt. Ook over wat er nodig is om nóg meer te kunnen innoveren. Over subsidie en financiële prikkels. Enzovoorts. Dat is het leuke van ons netwerk: we hebben de mogelijkheden om met elkaar te discussiëren. Dat maakt dat we in beweging blijven en dat we trots blijven op onze samenwerking en onze gezamenlijke innovatiekracht. Misschien moeten we de ontbijtsessies weer uit de kast halen. Het discussieplatform is voor mij de grootste uitdaging voor de komende tijd. Ik ga voor een evolutionair netwerk!”