EENZAAMHEID | serieus evolutieprobleem

Eenzaamheid, een serieus evolutieprobleem

Een op de drie Nederlanders zegt wel eens eenzaam te zijn ondanks de roep om broederschap. Eenzame mensen missen een hechte, emotionele verbinding met anderen. Het isolement is niet voorbehouden aan autochtonen, ook migranten kennen eenzaamheid. Het lijkt wel alsof het Verlichtingsproject met zijn roep om vrijheid, gelijkheid en broederschap in zijn eigen voet heeft geschoten.

Volgens de Duitse psychiater Manfred Spitzer doet eenzaamheid fysiek ‘pijn’, want het lijden zorgt ervoor dat het pijncentrum in het brein oplicht. Als iemand je verlaat doet het letterlijk pijn. Opeens begreep Spitzer ook waarom zoveel depressieve mensen, die vaak heel eenzaam zijn, pijnstillers innemen. We weten inmiddels ook dat eenzaamheid stress geeft. En dat kun je meten. Hoe eenzamer je bent, hoe meer stresshormonen in je bloed circuleren. Hoe beter het sociale netwerk, hoe minder. Eenzaamheid is het beleven van een gemis, en wel een gemis waaraan je smartelijk kunt lijden: je voelt dat je niemand meer hebt.

“Vriendschap is harder nodig dan ooit”,
zegt psychiater Hetty Pronk op de
website van samentegeneenzaamheid.nl.

“Het gaat om de persoonlijke ontmoeting, dus het kan ook zijn dat mannen met elkaar gaan vissen of zo. Nu moet ik eerlijk zeggen dat vrouwen eerder op zoek zijn naar vriendschap, mannen meestal naar een relatie.”

Mensen verschillen dus in hun
behoeften naar verbinding.

De een heeft elke dag sociale contacten nodig en de ander heeft dat niet zo direct nodig maar wil wel terug kunnen vallen op andere mensen. Het gaat om de kwaliteit van je contacten. Het kunnen soms heel weinig mensen zijn maar dat kan toch voldoende zijn. Het is ingewikkeld om precies te definiëren wat eenzaamheid precies is. Eenzaamheid is het gevolg van de huidige samenleving. Eenzaamheid is heel erg persoonlijk. Je kunt te maken hebben met het verlies van een partner of met onbegrip, maar ook fenomenen als individualisering en verstedelijking kunnen eenzaamheid veroorzaken. Mensen leven steeds vaker alleen, het aantal eenpersoonshuishoudens stijgt explosief.

Eenzaamheid vormt een serieus evolutieprobleem. Bij mensen die langdurig eenzaam zijn, treedt na ongeveer 9 maanden een hersenverandering op. Zij gaan leven volgens een bepaald patroon en verliezen hun sociale vaardigheden en stoppen hun acties voor een beter leven. De stap naar een fotoclub of koffieochtend wordt te groot.

Bij gescheiden mensen, weduwen en weduwnaren
komt het gevoel van eenzaamheid vaker voor.

Het aantal scheidingen zal in de toekomst meer voorkomen vanwege het ouder worden en de stijgende economische onafhankelijkheid van vrouwen. Het hebben van een relatie wordt dan steeds meer geïdealiseerd. Mensen stellen steeds hogere eisen aan anderen die meestal onrealistisch zijn en die niet waargemaakt kunnen worden.

Gek genoeg, komt eenzaamheid niet
het meest voor bij ouderen.

Ze zijn wel vaker alleen, maar kunnen daar over het algemeen beter mee omgaan. De alleroudsten hebben er wel meer last van. Eenzaamheid komt ook voor bij jongeren. De wereld van Facebook draait om likes. Het is dan not done om je gevoel van eenzaamheid naar de buitenwereld te ventileren. Dat voelt als het toegeven van een fout, een zwakte: ‘Ik ben mislukt’. Het gevolg: er wordt niet over het gevoel van gemis gepraat. Een en ander is ook het gevolg van de onderlinge competitie in de maatschappij: ‘Ik moet beter presteren dan jij’ en ‘Ik moet vooral niet laten zien dat het niet goed met me gaat.’

De Belgische psychiater Dirk de Wachter ziet eenzaamheid als hét belangrijkste probleem van de westerse wereld. De individuele vrijheid heeft zelfbewuste mensen van ons gemaakt, maar ze heeft ook geleid tot een teloorgang van verbondenheid en die heeft dramatische gevolgen.

We hebben niet meer de vanzelfsprekende verbanden die we in het verleden in groepen hadden zoals naboarschap. Deze nabuurschapsgroepen hadden een gemeenschappelijk doel, geloofden in hetzelfde, deelden gemeenschappelijke waarden en brachten samen iets tot stand. Gedragswetenschappers stellen dat mensen goed in staat zijn samen te werken in een klein verband, een clan van maximaal 150 personen. Dan ken je elkaar nog goed en weet je wat ieders wensen en noden zijn. Je weet elkaar dan ook nog te vinden. In een groter verband is dat niet meer mogelijk. Eenzaamheid is de reden waarom zoveel mensen in ons dichtbevolkte landje steeds meer uit de boot vallen en zich buitengesloten voelen.

Oproepen tot samen of wederzijds begrip
hebben weinig effect.

De ongelijkheid en multiculturele samenleving zijn precies de redenen waarom oproepen tot meer saamhorigheid en lotsverbondenheid, pleidooien voor wederzijds begrip applaus sorteren maar weinig tot geen effect hebben. De pluriformiteit, complexiteit en onrust in de maatschappij zijn de redenen waarom mensen zich steeds meer terugtrekken in familieclans en de rest laten voor wat het is. Je zou wel gek zijn om dat verband los te laten, want je hoort immers ergens bij. Heb je niet zo’n groepsverband of familieverband waarop je kunt terugvallen dan wordt het leven soms erg moeilijk. Je wordt dan op jezelf teruggeworpen.

Het erbij horen vraagt om verbindende vaardigheden die niet iedereen heeft. Er is gelukkig veel maatschappelijke aandacht voor eenzaamheid. Langzamerhand komen we tot de ontdekking dat eenzaamheid geen privéprobleem is. De helft van de Nederlanders denkt zelf actief iets bij te dragen aan het terugdringen van eenzaamheid. Ze komen tot de ontdekking dat het gemeenschapsgevoel toch wel erg belangrijk is. En gelukkig zijn er oplossingen. Mensen kunnen zich bijvoorbeeld verenigen achter een project, ideaal of idee dat inclusief is en toekomstperspectief biedt. Daardoor verbreden mensen hun gezichtsveld. Dat kan heel kleinschalig zijn in een wijk of groter in gemeentelijk of nationaal verband, zoals het gezamenlijk werken in een stadstuin of werken aan het nationale samenwerkingsverband tegen eenzaamheid. Dat geeft een complete nieuwe dynamiek in het leven van mensen. Het leven krijgt daardoor weer betekenis en zin. Je ziet plotseling dat er iets ontstaat, dat mensen weer met elkaar communiceren en dat het gevoel van eenzaamheid langzaam maar zeker verdwijnt.

Wat nodig is, is de wil om naar jezelf te kijken.

Wat nodig is, is de wil om samen met anderen een idee, ideaal of project inclusief uit te werken en de moed om ervoor te gaan. Iedereen kan iets doen tegen eenzaamheid. Een steuntje in de rug van een familielid, vriend of buur kan daarbij ook veel betekenen. De bijdrage zit ook in kleine dingen als een praatje maken en mensen bezoeken. Het zijn juist de kleine dingen die het ‘m doen.

AUTEUR MARY SPAN | ©EVOLUTIEGIDS | 181223
Trendjournalist/publicist en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie
in leven en werk, bouwend aan een wereld van nieuwe mogelijkheden.