Buurteconomie, duurzaam lokaal ondernemen

De buurteconomie stimuleren. Dát wil Judy Wicks. Zij heeft rondom haar restaurant White Dog Café in Philadelphia een lokale, duurzame buurteconomie opgebouwd. Laury Hammel helpt start-ups om een sociaal verantwoorde organisatie op te bouwen. Tijdens een bijeenkomst van de Sociale Venture Network (SVN), een nationale organisatie voor oprichters, investeerders en sociale ondernemers, realiseerden Judy en Laury zich dat ze samen een grote verandering in de economie zouden kunnen realiseren door zich sterk te maken voor lokale economieën in Noord-Amerika. Dat idee is een groot succes geworden.

BALLE (Business Alliance for Local Living Economies) begon in 2001 als een project van SVN. Zowel Judy als Laury namen plaats in het bestuur. Judy formeerde een groep van twintig leden en samen met econoom Michael Shuman discussieerde ze met hen over de opzet van lokale buurteconomieën. BALLE is nu een zelfstandig, nationaal forum voor visionaire, lokale leiders en een fonds die verbindt en zorgt voor de opbouw van lokale gemeenschappen en innovaties. De organisatie bestaat uit een Local Economy Funders Circle, een Community Foundation Circle en een Fellowship programma dat zich richt op de urgentie van een nieuwe (lokale) economie. De leden van BALLE vinden het belangrijk dat de lokale processen gefaciliteerd en gefinancierd kunnen worden. En daarvoor is BALLE opgericht.

Onderlinge solidariteit
Een buurteconomie voor mensen: natuurlijk, duurzaam, armoedevrij en solidair? Op papier is een lokaal initiatief niet zoveel anders dan een lokale onderneming. Het verschil zit ‘m in de versterking van de buurteconomie en de onderlinge solidariteit. In een wijk of gemeenschap zit genoeg economisch potentieel om zaken gezamenlijk op te pakken en succesvol te maken. De kracht van de lokale initiatieven ligt bij haar lokaliteit en het feit dat het eigendom meestal bij de deelnemers ligt en de leden persoonlijk te benaderen zijn. Dit in tegenstelling tot veel bedrijven en overheden.
De uitdaging voor de buurtinitiatieven ligt bij het vinden en activeren van de mensen met kennis en ervaring. De beweging dient dan wel de kenmerken te hebben van een brede, dynamische en sociaal/inclusieve gemeenschap. De redenering is dat wijken van steden of dorpen sterker en weerbaarder worden als de bewoners bereid zijn om te experimenteren, te organiseren, samen te werken en te leren.

Detroit en San Francisco
Sinds de oprichting in 2001 heeft BALLE aanleiding gegeven tot veel discussie en heeft de organisatie veel bottom-up buurtinitiatieven kunnen opstarten. Een mooi voorbeeld is Detroit. In maart 2013 verklaarde de gouverneur van Michigan Detroit failliet. Maar de stad wist het tijd te keren. Toen er vanaf 1990 buurtoplossingen werden bedacht, ontstond er een ongeorganiseerde lappendeken aan projecten. Deze zijn nu gekaderd in een raamwerk. De stad staat inmiddels wereldwijd bekend als stadslaboratorium voor tijdelijk ruimtegebruik, stadslandbouw en allerlei (andere) bewonersinitiatieven.
In San Francisco bedenken jonge, creatieve techneuten platforms waar lokale en fysieke ontmoetingen vooropstaan. Een groeiende groep professionals, werkzaam in grote bedrijven, ontwikkelt in de vrije tijd spannende nieuwe platforms met een maatschappelijke en sociale insteek. Deze initiatieven hebben intussen al vele (na)volgers, óók in Nederland.

Bedrijfsinitiatieven
Net als de Amerikaanse initiatieven werken mensen in Nederland aan bewustwording, gezamenlijke inkoop, duurzaamheid en eigen opwekking. De gemeenschapstuin in de Nederlandse stad is daar een mooi voorbeeld van. Intussen zijn de ongebruikte ruimtes in de stad ontmoetingsplaatsen geworden waar het beleid is gericht op duurzame ontwikkeling.
Maar grote bedrijven blijven niet stilzitten. In de Benelux werkt Unilever met veel passie en inzet aan het realiseren van de wereldwijde doelstellingen van het Unilever Sustainable Living Plan. Naast de jaarlijkse kerstpakkettenactie, waarbij medewerkers van Unilever 5.500 kerstpakketten maken voor gezinnen in Zuid-Holland, ondersteunt Unilever al vele jaren de voedselbanken in Nederland door producten te doneren (jaarlijks ongeveer 1 miljoen items).

Naoberschap
In Oost NL is naoberschap een groot goed. De overheid mag dit niet zien als een alternatief voor bezuinigen, zeggen de initiatiefnemers van Modern Noaberschap. Een mooi voorbeeld van Modern Noaberschap is het Kulturhus, een multifunctioneel dorpshuis waar sociale, educatieve en maatschappelijk belangrijke initiatieven samenkomen.

Energie-intiatieven
Het aantal collectieve energie-initiatieven groeit in Nederland. De meeste initiatieven worden niet bedacht door de overheid, de ideeën voor coöperatie komen van de bewoners zelf omdat ze de lokale economie willen stimuleren, duurzaamheid willen bevorderen of kostenbesparing willen realiseren. De buurtbewoners willen daarmee ook tegenwicht bieden aan de grote nutsbedrijven die als afstandelijk worden ervaren. Maar de overheid blijft ook niet achter. Wethouder Michael Boddeke van de gemeente Apeldoorn heeft een voortrekkersrol gehad bij de totstandkoming van het lokale energiebedrijf DeA. Na de oprichting van de coöperatie en na zijn aftreden als wethouder is Boddeke zelf bestuurder van DeA geworden.

Coöperatie
Een ander voorbeeld is de Rijn en IJssel Energie Coöperatie. De gemeente heeft hier een extern bureau ingehuurd om het businessplan te schrijven en om te komen tot de oprichting van een coöperatie die nu wordt geleid door de inwoners van Arnhem. De leden van de coöperatie oefenen via de ledenraad zeggenschap uit en bepalen onder meer welke investeringen door de coöperatie worden gedaan.
In de Overijsselse en Gelderse Stedendriehoek is burgemeester Andries Heidema de voorman voor veel regionale initiatieven. Het blijft vooralsnog op het niveau van overheid en bedrijfsleven, maar Heidema roept ook de buurtcoöperaties op om mee te denken. Lees mijn interview met hem er maar op na.

Niet gemakkelijk
De samenwerking tussen gemeente en burgers gaat niet altijd even gemakkelijk. Samen vorm geven aan de lokale samenleving betekent niet steeds de verschillen zoeken, maar juist de overeenkomsten proberen te vinden. Deze uitdaging geldt zowel voor politici als voor burgers. Oplossingen voor maatschappelijke problemen kunnen niet meer vanuit een ivoren toren worden bedacht. Maar ze liggen ook niet op straat.

Leefbaarheid
Veel initiatieven in de transitie richten zich op leefbaarheid en voorzieningen. Maar een gerichte aanpak en professionele uitvoering ontbreken. Waar we in Nederland af en toe tegenaan lopen is dat mensen het toch net niet kunnen organiseren en dat hun initiatief niet goed uit de verf komt. Voor het realiseren van eigen plannen kijken de initiatiefnemers al snel naar de gemeente. Ik zie ook dat de burgerinitiatieven lang niet altijd onderling verbonden zijn, terwijl juist daar de grote kracht ligt.

Initiatieven verbinden
Waarom zou je je niet ook richten op economische initiatieven? Lokaal kunnen mensen zich verbinden met het bedrijfsleven en andersom. Lokaal kan zich verbinden met andere buurtinitiatieven, maar doet dat (nog) niet. Lokaal zou zich vloeiend kunnen verbinden met nationale en globale initiatieven. Te vaak krijgen deze projecten niet voldoende publiciteit en aandacht (vooral ook buiten hun eigen gemeenschap), waardoor ze als voorbeeld zouden kunnen dienen voor soortgelijke initiatieven op andere plekken. Daardoor missen we kansen op versnelling en leereffecten en verspillen we onnodig energie en middelen door telkens weer hetzelfde wiel uit te vinden.

AUTEUR MARY SPAN | ©EVOLUTIEGIDS | 190830
Trendjournalist/publicist en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie
in leven en werk, bouwend aan een wereld van nieuwe mogelijkheden.