Bewuste kapitalisme: nieuwe vorm van zakendoen

‘Bewust kapitalisme is de meest succesvolle vorm van sociale samenwerking’. Dat zegt de non-profitorganisatie voor Conscious Capitalism op haar website. Het gaat om een nieuwe vorm van zakendoen. En voor iedereen beschikbaar die wil bouwen aan een coöperatieve, menselijke en positieve toekomst. Ben jij al een bewuste kapitalist?

In de bankenwereld is de oude cultuur gericht op aandeelhouderswaarde in plaats van klantwaarde nog steeds een groot goed. Bewust kapitalisme bestaat daar niet. Na de crisis is er niets veranderd in de structuur van het financiële systeem. Het bestaande systeem is ziek. Er is angst voor verandering, men wil vooral de bestaande (eigen)belangen beschermen en er is gebrek aan draagvlak voor alternatieven. Banken met dure board- en managementzetels en hoge infrastructuur die de klanten aanzetten tot het kopen van allerlei complexe en onduidelijke producten kunnen inpakken. De digitalisering en de deeleconomie is daar mede debet aan. Waarom zou je je geld via een tussenpersoon laten beheren, terwijl je gewoon mensen met valutabehoeftes bij elkaar kunt brengen?

Panama Papers
Met het schandaal, voortvloeiend uit de Panama Papers, is het des te dringender om na te denken over een nieuw systeem van kapitalisme en zakendoen. Belastingontwijking via offshoreconstructies is niet alleen voorbehouden aan de allerrijksten en grote multinationals. Ook veel particulieren en mkb-bedrijven benutten de fiscale voordelen van de belastingparadijzen. De ongelijkheid, die daarmee gepaard gaat, neemt in schrikbarend tempo toe. De transparantie bij de rijk bedeelden is ver te zoeken, terwijl over de minder bedeelden alles – maar dan ook alles – bekend is. Maar we moeten niet uit het oog verliezen dat het kapitalisme ons wel grote welvaart heeft gebracht.

Herijking banken
Steeds meer mensen zijn teleurgesteld in de staat en de markt. Nu is het nog stil op straat, maar bij een volgende crisis bestaat de kans dat groeperingen de straat opgaan omdat ze gefrustreerd zijn. De onderhandelingsmacht van werknemers is kleiner geworden, de inkomensongelijkheid sterk gegroeid, vooral sinds de jaren tachtig. Het systeem is toe aan een herijking. Volgens Mark Carney van de Bank of England vernietigt het kapitalisme zichzelf tenzij de banken zich realiseren dat ook zij zich moeten gaan inzetten voor een rechtvaardiger samenleving. We moeten de oude logica loslaten dat investeerders altijd dividend moeten ontvangen. Aandeelhouders willen best geld steken in sociale ondernemerschap of in de betekeniseconomie.

Waardebepaling
Nils Roemen wil het anders doen met een alternatief betalingssysteem: Waardebepaling achteraf. Bij Waardebepaling achteraf (WBA) bepaalt de klant, opdrachtgever of liever, samenwerkingspartner wat je inbreng hem of haar waard is geweest. Achteraf. De keerzijde van de koppeling met waardebepaling achteraf is dat de klant de evaluatie wel met de waardebepaling in moet vullen, voordat tot facturering kan worden overgegaan. En dat kan bij een aantal klanten nogal lang duren….
Er bestaan nu al honderden van dit soort alternatieve initiatieven zoals Lending Club, Pave, Funding Circle, Transferwise, Microkrediet en er zitten er nog talloze aan te komen. Noemenswaardig in dit verband is het WIR-systeem van de Zwitserse WIR Bank. In het WIR-systeem kunnen bedrijven onderling handel drijven en betalen ze elkaar in WIR (een complementaire munteenheid), Zwitserse Frank of een combinatie van beide. Terwijl normale banken procyclisch werken (d.i. als het slecht gaat bezuinigen en uitgeven als het goed gaat), werkt het WIR anticyclisch (d.i. je gaat besteden als het slecht gaat, hogere overheidsbestedingen en lagere belastingen). De WIR is een soort verzekering voor slechte tijden.

Sociaal en lokaal ondernemerschap
“Het kapitalisme moet aangevuld worden met sociaal ondernemerschap”, zegt Nobelprijswinnaar Muhammad Yunus. Sociale ondernemers stellen hun maatschappelijke missie van hun bedrijf voorop. Ze zijn van nature innovatief, zorgen voor meer werkgelegenheid en kunnen hun eigen broek ophouden. Het zijn vooral jonge ondernemers als Fair2 die sociaal geëngageerd zijn. Onderzoeksbureau McKinsey schat dat er zo’n 4000 van dit soort ondernemingen zijn in Nederland, maar Nederland loopt met sociaal ondernemerschap achter op de meeste Europese landen.

In de Verenigde Staten is het BALLE-initiatief (Business Alliance for Local Living Economies) enorm populair aan het worden. BALLE gelooft dat globale en nationale vooruitgang op lokaal niveau begint. De leden onderkennen de urgentie voor een nieuwe, lokale wijze van zakendoen en een nieuwe economie, die democratisch gevormd is en gebaseerd is op verbinding. Zij zijn voorstanders van lokale investeringscirkels en businesslabs waarbij het welzijn van iedereen voorop staat.

Bewust kapitalisme
De oprichters en de leden van Conscious Capitalism delen de visie van Muhammad Yunus en BALLE. Zij willen vooral de wereld van het zakendoen omverwerpen en de zakelijke evolutie naar de betekeniseconomie versnellen. Zij zien bewust zakendoen als dé nieuwe toekomst. En dat kan alleen maar positief zijn. Maar wat is bewust kapitalisme? “Wij willen meer waarde voor iedereen creëren”, zegt oprichter John Makey. “Bedrijven zullen daardoor ethischer, duurzamer en dus succesvoller zijn. De toekomst van vandaag is gebaat bij bewust kapitalisme.”

Uitwassen
Verwar bewust kapitalisme vooral niet met maatschappelijk verantwoord ondernemen. En verwar bewust kapitalisme niet met de deeleconomie. De deeleconomie werd in het begin vooral gezien als een positieve evolutie, omdat het beter is voor het milieu en goed voor de onderlinge contacten. Maar de uitwassen van de deeleconomie worden steeds meer zichtbaar, zoals Uber en Airbnb. Het gaat daar bij deze bedrijven slechts om commerciële handel, snelle groei en het behalen van grote winsten én macht, daarbij gebruikmakend van vage regelgeving in een land.

Bewust kapitalisme roept echter op om te heroverwegen waarom de organisatie op aarde is. Bewuste kapitalisten zijn pleitbezorgers van vrije markten, ondernemerschap, concurrentie, vrije handel en eigendomsrechten. Ze onderkennen dat die elementen samen moeten gaan met vertrouwen, compassie, samenwerking en waardecreatie ten bate van de wereld. De vraag is of het huidige mondiale geldwezen nog wel beheersbaar is. Deze luchtbel staat op knappen; de politiek wordt gedomineerd door de financialisering van de politiek en de lobbyisten van de grote industrieën. In toenemende mate is Nederland en ook de semipublieke sector in de greep van financiële prestatiecriteria gekomen. Dan nemen financiële overwegingen bijna vanzelf de plaats in van politieke ideologieën en noties als vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid en het publieke belang. Democratie wordt technocratie, politici worden boekhouders en politieke visie valt samen met de winstgevendheid van de BV Nederland. In de komende jaren zal het tot veel meer mensen doordringen hoe kwetsbaar dit systeem is.

Kentering
Komt er een kentering? Ja, van opzij, van bovenaf en vooral van onderaf. Maar bereid je voor op nog meer financiële en economische praat van de oude garde. Daarentegen staan er steeds meer bewuste mensen op om het anders te gaan doen. Zij maken daarbij gebruik van de vele informatiebronnen, nieuwe technologieën en de netwerksamenleving die veel nieuwe oplossingen biedt om het goedkoper, slimmer en sneller te organiseren. In Nederland werkt men aan de ontwikkeling van een welzijns-indexcijfer dat de bredere welvaarts- en welzijnsontwikkeling in Nederland meet. De Better Life index van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) vormt hiervoor de basis. Dat is een index die het mogelijk maakt om landen met elkaar te vergelijken op basis van cijfers over de kwaliteit van leven.

We staan daarmee op de drempel van een nieuwe economische evolutie waarbij ‘van betekenis zijn’ en welzijnsbevordering waarde-bepalend gaat worden voor iedereen. Welkom in de wereld van bewust kapitalisme en de betekeniseconomie. Het mantra daarin is evolutionair leiderschap!

Principes
De organisatie voor Conscious Capitalism gaat uit van vier principes:

Het hogere doel
Het maken van winst komt na het doel op de tweede plaats. En dat heeft voordelen voor het realiseren van een gezonde en duurzame organisatie.
De oriëntatie op stakeholders
Bewuste organisaties richten zich niet alleen op aandeelhouders maar op alle belanghebbenden en betrokkenen. Want als iedereen profiteert, heeft dat ook voordelen voor het systeem.
Bewust leiderschap
Daarin staan begrippen als dienstbaarheid, coaching, co-creatie en samenwerking boven begrippen als persoonlijk gewin en eigenbelang.
Bewuste cultuur
Daarin zijn de begrippen zorg, compassie, vertrouwen en authenticiteit belangrijk. Een bewuste cultuur bouwt aan vertrouwen tussen medewerkers en zorgt voor eenheid en nieuwe energie tussen mensen. Bedrijven presteren daardoor tot wel negen keer beter dan andere bedrijven.